SMOG - jak
odetchnąć z ulgą?
Aktywność na świeżym powietrzu to samo zdrowie. Jednak co
robić jeśli poziom zanieczyszczenia na
zewnątrz wielokrotnie przekracza dopuszczalne normy? Czy smog jest naprawdę
tak niebezpieczny? Jak sobie
radzić z jego negatywnym wpływem na nasze zdrowie i życie?
SMOG
Nazwa „smog” pochodzi z połączenia
dwóch słów: smoke (dym) i fog (mgła). Smog składa się ze szkodliwych związków chemicznych
tj. tlenki siarki i tlenek azotu oraz pyłów zawieszonych. Pył zawieszony jest mieszaniną cząstek stałych
i kropelek cieczy utrzymujących się w powietrzu. W jego skład mogą
wchodzić siarka, związki organiczne ( np. kancerogenne wielopierścieniowe
węglowodory aromatyczne), metale ciężkie, dioksyny oraz alergeny (pyłki roślin
i zarodniki grzybów).
Szkodliwość smogu to nie bajka! Jak podaje Główny Inspektorat Sanitarny wysokie stężenia zanieczyszczeń
pyłowych powietrza atmosferycznego są jednym z głównych czynników
środowiskowych wywierających szkodliwy wpływ na zdrowie populacji.
Pyły o średnicy poniżej 10
mikrometrów PM10 absorbowane są w
górnych drogach oddechowych i oskrzelach. Ziarna pyłu drażniąc śluzówki, ułatwiają
penetrację alergenów, a także mogą powodować stany zapalne spojówek oraz błony
śluzowej nosa i gardła. Inhalowane do płuc mogą wywoływać kaszel i
trudności z oddychaniem.
Najbardziej niebezpieczny dla
zdrowia człowieka jest pył drobny tzw. pył PM2,5 (o średnicy
poniżej 2.5µm). Dociera on do pęcherzyków płucnych i penetruje do naczyń
krwionośnych, a stamtąd do krwiobiegu. Jest zatem szkodliwy nie tylko dla
układu oddechowego, ale także dla układu krążenia.
Krótkoterminowe narażenie na wysokie stężenie pyłu może nasilać objawy
chorób układu oddechowego, chorób o podłożu alergicznym (astma,
atopowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt nosa, zapalenie spojówek) i chorób
serca (zwiększona krzepliwość krwi, zaburzenia rytmu serca). Ekspozycja na
smog zwiększa też podatność na infekcje dróg oddechowych.
Długotrwałe narażenie na wysokie stężenia pyłu zawieszonego zwiększa
ryzyko rozwoju chorób płuc tj. astma czy przewlekła obturacyjna choroba płuc
(POChP), a także nowotworów.
Smog
szkodzi wszystkim, ale na niektórych działa szczególnie szkodliwie.
Najbardziej
wrażliwe na działanie zanieczyszczonego powietrza są:
- Dzieci
Układ
oddechowy dziecka jest nie w pełni dojrzały ( rozwija się do ok.8 r.ż.), a
drogi oddechowe są wąskie i krótkie, przez co młody organizm nie jest dobrze
chroniony przed znajdującymi się w powietrzu szkodliwymi cząsteczkami.
Oddychanie przez usta, a nie przez nos, charakterystyczne dla małych dzieci,
uniemożliwia odpowiednie oczyszczenie wdychanego powietrza. Ze względu na niski
wzrost, dzieci eksponowane są na większą ilość złej jakości powietrza, gdyż
zanieczyszczenia kumulują się tuż przy powierzchni ziemi. Dodatkowo
duża aktywność ruchowa dziecka sprawia, że oddycha ono szybciej i głębiej,
przez co wdycha więcej zanieczyszczonego powietrza.
- Osoby starsze
Osoby
starsze oddychające powietrzem o wysokim stężeniu pyłu zawieszonego mają
podwyższone ryzyko hospitalizacji, a nawet zgonu z powodu chorób płuc i chorób
sercowo-naczyniowych.
- Osoby cierpiące choroby serca i płuc
Oddychanie
zanieczyszczonym powietrzem przez osoby już chore nasila objawy choroby.
- Osoby aktywne fizycznie
Wysiłek
fizyczny powoduje szybszy i głębszy oddech, a co za tym idzie wdychanie
większej ilości szkodliwych cząstek pyłu i aspirowanie ich głębiej niż podczas
spoczynku.
- Kobiety w ciąży
Wdychanie zanieczyszczonego
powietrza przez kobiety w ciąży wpływa negatywnie na rozwój płodu. Jak pokazują
badania, dzieci z takich ciąż rodzą się z niższą masą urodzeniową oraz mają
niższe IQ.
Normy
stężeń pyłu zawieszonego zalecane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO):
ü norma
średniego 24-godz. stężenia pyłu PM10:
50 µg/m3
ü norma
średniego 24-godz. stężenia pyłu PM2,5:
25 µg/m3
Jak bronić się przed zanieczyszczonym
powietrzem?
§ Monitorowanie poziomu zanieczyszczenia
Sprawdzaj jakość powietrza. Śledź komunikaty dotyczące
jakości powietrza i ogranicz wychodzenie na dwór, w dni kiedy zanieczyszczenie
powietrza przekracza dozwolone normy. Informacje dotyczące stężeń
poszczególnych zanieczyszczeń w powietrza znajdziesz na stronie internetowej
odpowiedniego dla województwa Inspektoratu Ochrony Środowiska. Aktualny poziom
zanieczyszczenia powietrza możesz też kontrolować na bieżąco korzystając ze
specjalnych aplikacji na telefon.
§ Ograniczenie kontaktu z zanieczyszczonym
powietrzem.
- wyeliminuj dymu papierosowy z otoczenia!
- unikaj spacerów i otwierania okien w domu/ w samochodzie w
okresie, w którym narażenie na smog jest największe. Gdy poziom zanieczyszczeń wielokrotnie
przekracza normy jakości powietrza, osoby
chore, starsze, kobiety w ciąży oraz
małe dzieci powinny bezwzględnie unikać
przebywania na zewnątrz.
- idąc do pracy czy na spacer unikaj ruchliwych ulic, jak
najbardziej oddal się od krawężnika - największe stężenie zanieczyszczeń jest
bezpośrednio w pobliżu jezdni.
- oddychaj przez nos
- Twój naturalny filtr powietrza,
wyłapujący część zanieczyszczeń.
- kup dobrej jakości oczyszczacza
powietrza, pamiętaj, żeby odpowiednio często wymieniać w nim filtry
(zgodnie z zaleceniami producenta).
- rozważ noszenie maski
antysmogowej, zwłaszcza przy podejmowaniu wysiłku fizycznego na zewnątrz,
gdy stężenie pyłu przekracza normy. Maska powinna być wyposażona w filtr HEPA oraz zawór odprowadzający
wilgoć.
§ Wprowadzenie odpowiedniej diety.
Dieta powinna zawierać produkty bogate w witaminy A, C i E oraz selen, gdyż pomaga to neutralizować
nadmiar wolnych rodników, które sprzyjają rozwojowi niektórych chorób, w tym
chorób układu oddechowego. Pij dużo wody. Nawilżona śluzówka gardła może
wyłapać część zanieczyszczeń na ich drodze do płuc.
§ Dbanie o stan środowiska
Smog jest szczególnie odczuwalny w okresie sezonu grzewczego.
Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w Polsce jest bowiem tzw. "niska emisja"- zanieczyszczenia powstałe
poprzez ogrzewanie domów jednorodzinnych czy starych kamienic, odpadami lub
węglem złej jakości, wydzielającymi podczas spalania wiele szkodliwych
substancji, a także używanie przestarzałych, nieefektywnych pieców grzewczych
czy korzystanie z domowych kotłowni.
Aby nie dopuścić do narastania zjawiska
smogu należy bezwzględnie unikać palenia śmieci i ogrzewania domu niskiej
jakości węglem oraz regularnie sprawdzać stan instalacji grzewczej. Najlepiej
także starać się ograniczyć ruch drogowy, korzystając z publicznego transportu
zbiorowego czy roweru.
Żyjemy w czasach, w których o świeże powietrze coraz
trudniej. W uzdrowiskach, słynących
kiedyś z ze zbawiennego wpływu na układ
oddechowy coraz częściej gości smog. Zamiast
klimatu o właściwościach leczniczych mamy trujący dym. Jeśli w porę nie zmienimy złych nawyków,
zdrowe środowisko może stać się odległym wspomnieniem. Zatem uzbrojeni w wiedzę
jak się przed zanieczyszczeniem powietrza chronić i jak mu zapobiegać
uświadamiajmy innych, a być może za jakiś czas znowu będziemy mogli bezpiecznie
oddychać pełną piersią.
Bibliografia:
https://gis.gov.pl/o-nas/aktualnosci/464-smog
http://sojp.wios.warszawa.pl/
lek. Magdalena Chojnowska