Z pamiętnika małego podróżnika..

Mały podróżnik w lesie!

Las jest częstym celem wiosennych spacerów. Dzieci uwielbiają wycieczki do lasu! Odkrywanie tajemnic dzikich kniei jest dla nich często wielką przygodą. Biwaki, pikniki, spływy kajakowe to idealne sposoby na spędzenie wolnego czasu na łonie przyrody. Chwile radości mogą jednak zostać zakłócone przez myśli, które wielu rodzicom spędzają sen z powiek. Kleszcze i borelioza! Czy wycieczka do lasu to śmiertelne zagrożenie dla naszego dziecka? A może strach ma wielkie oczy?

Kleszcze

Kleszcze występują na terenie całego kraju: w lasach liściastych i mieszanych, ale też na łąkach, pastwiskach, polanach, na terenach porośniętych wysokimi trawami i niskimi krzewami, na pograniczu lasów i łąk oraz nad brzegami jezior i rzek. Aktywność kleszczy przypada na okres między majem a listopadem, a do największej liczby zakażeń dochodzi w czasie żerowania nimf – od maja do sierpnia. Należy jednak pamiętać, że kleszcze mogą wykazywać aktywność przez cały rok, nawet w zimie, jeżeli ma łagodny przebieg.

Czy wiesz, że..? Nie zawsze podczas ukąszenia musi dojść do zakażenia!

Nie każdy kleszcz jest nosicielem chorobotwórczych mikroorganizmów. W Polsce ok. 30% kleszczy jest nosicielami krętka Borrelia. Ryzyko zachorowania na boreliozę po jednorazowym pokłuciu przez kleszcza szacuje się na poniżej 1%. Usunięcie zakażonego kleszcza w pierwszej dobie po ukąszeniu, pozwala u większości osób uniknąć choroby. Dopiero wniknięcie kleszcza w głębsze warstwy skóry, co zwykle następuje po upływie 24 godzin, wiąże się z dużym ryzykiem przeniesienia zakażenia,

Borelioza

Borelioza z Lyme to wielonarządowa, bakteryjna choroba zapalna przebiegająca z objawami dotyczącymi skóry, stawów, układu nerwowego i serca. Wywoływana jest przez krętki Borrelia burgdorferi przenoszone przez kleszcze Ixodes ricinus. Drugą najczęściej rozpoznawaną chorobą przenoszoną przez ten gatunek kleszcza jest choroba wirusowa: kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).

Kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowych

Odkleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą ośrodkowego układu nerwowego wywoływaną przez wirusy z rodziny Flaviviridae. Choroba objawia się zwykle zawrotami głowy, nudnościami i wymiotami ok. tydzień- dwa tygodnie po kontakcie z zakażonym kleszczem. Do zakażenia dochodzi przede wszystkim w wyniku ukłucia przez zakażonego kleszcza, ale możliwe jest także zakażenie drogą pokarmową przez picie surowego mleka pochodzącego od zakażonych zwierząt oraz przez wtarcie w skórę odchodów kleszcza.

Jakich terenów unikać?

W Polsce największe ryzyko spotkania kleszcza zakażonego krętkiem Borrelia istnieje w rejonach północno-wschodnich czyli w lasach województwa podlaskiego i warmińsko-mazurskiego. Zakażone kleszcze mogę też występować na zalesionych terenach Małopolski, Śląska, Podkarpacia i Lubelszczyzny. Z roku na rok obserwuje się wzrost populacji zakażonych kleszczy w centralnej Polsce i w województwie mazowieckim.

Warszawa- gdzie na spacer?

W Warszawie  tereny o bardzo wysokim ryzyku zachorowania na choroby odkleszczowe  to m.in.: Las Bemowo, Ogród Zoologiczny, Las Bielański, Las Młociny, Las Kabacki, Las Kawęczyn, Kampinoski Park Narodowy.

Terenami o niskim i średnio niskim ryzyku są m.in.: Lasy Wawerskie, Lasy Sulejówek-Grabina, Lasek Bielański-plac zabaw, Las Jana III Sobieskiego, Ogród Łazienki Królewskie, Pola Mokotowskie, Ogród Krasińskich.

JAK SIĘ CHRONIĆ?

1. Strój ochronny

Wybierając się na wycieczkę do lasu czy na łąkę pamiętaj o odpowiednim ubraniu ochronnym. Wybierz ubranie zapewniające szczelne osłonięcie skóry: długie rękawy, długie spodnie, wysokie skarpety naciągnięte na nogawki, buty z wyższą cholewką oraz czapkę z daszkiem lub kapelusz. Zakładaj ubranie w jasnym kolorze- łatwiej zauważysz na nich ewentualne kleszcze!

2.  Odstrasz kleszcza!

Przed wyjściem użyj środków odstraszających kleszcze, najlepiej zawierających dietylotoluamid (DEET). Rozpyl je na ubranie i odsłoniętą skórę, z wyjątkiem twarzy. Alternatywnie możesz zastosować  preparaty z permetryna, która zabija kleszcze poprzez kontakt. Tym specyfikiem spryskuje się wyłącznie ubranie z pominięciem odsłoniętej skóry.

3. Prosta ścieżka

Spacerując po lesie warto trzymać się głównej drogi. Lepiej unikać przedzierania się przez zarośnięte knieje, ogarniania gałęzi drzew i krzaków. Nie należy siadać pod krzakami i na gołej trawie. Odradza się wnoszenie do namiotów, mieszkań świeżo skoszonej ściółki, trawy.

4. Lustereczko, powiedz przecie..

Po każdym powrocie z terenów łąkowo-leśnych dokładnie kontroluj całą skórę swoją i dziecka. Zwróć szczególną uwagę na pachwiny, pachy, skórę za małżowinami usznymi oraz fałdy skórne, gdyż te ciepłe miejsca na naszym ciele kleszcze lubią najbardziej. Cienka, miękka skóra występująca w tych obszarach umożliwia kleszczom wbicie swojego aparatu gębowego.

5. Usuwanie kleszcza ze skóry:

Gdy odkryjesz na skórze swojego dziecka kleszcza nie wpadaj w panikę! Ważne jest jak najwcześniej mechaniczne usunięcie pajęczaka. Nigdy nie usuwaj kleszcza gołymi rękami, na rynku istnieje wiele urządzeń przeznaczonych do tego celu. Możesz to zrobić za pomocą pęsety z cienkimi końcami, specjalnego haczyka, lassa, wąskich szczypczyków lub pompki próżniowej. Jeśli nie czujesz się na siłach, by usunąć kleszcza samodzielnie zgłoś się do lekarza!

Pamiętaj, ze zakażenie krętkami Borrelia wymaga co najmniej 24-godzinnego kontaktu z zakażonym kleszczem, dlatego  szybkie usuwanie tych pajęczaków jest niezwykle istotne.

Uwaga: Kleszcza nie należy wykręcać, wydrapywać, wyciskać, przypalać, smarować tłustymi substancjami, alkoholem lub benzyną, gdyż zwiększa to ilość wymiocin i śliny kleszcza wydalanych do krwi i ryzyko zakażenia. Nie można chwytać kleszcza za odwłok – spowoduje to oderwanie tylko tej części i pozostawienie fragmentu kleszcza w skórze ani za jego obrzęknięty brzuch, ze względu na ryzyko wyciśnięcia do organizmu zainfekowanego płynu.

Usuwanie kleszcza krok po kroku

ü  wysterylizuj spiczastą pęsetę do usuwania kleszczy

ü  chwyć kleszcza jak najbliżej powierzchni swojej skóry

ü  delikatnie, ale stanowczo pociągnij przeciwnie do kierunku wkłucia i wyciągaj, aż zauważysz jego głowę

ü  po wyjęciu kleszcza, umieść go na kartce papieru i sprawdź, czy został usunięty w całości

ü  po usunięciu kleszcza ranę przemyj środkiem odkażającym, a ręce umyj wodą z mydłem. 

6. Bądź czujny!

Po usunięciu kleszcza obserwuj miejsce ukąszenia przez ok. 30 dni pod kątem wystąpienia kolistego zaczerwienienia tzw. rumienia wędrującego. Rumień wędrujący jest wczesnym objawem choroby u ok. 30–40% osób zakażonych boreliozą. Pojawia się kilka dni po ugryzieniu i  po kilku tygodniach znika- nie oznacza to jednak końca choroby. Bez odpowiedniego leczenia borelioza przechodzi w postać przewlekłą trwającą wiele lat i prowadzi do zmian w wielu narządach. Pojawienie się rumienia jest wskazaniem do natychmiastowej wizyty u lekarza.

Jak rozpoznać rumień wędrujący?

Początkowo zmiana ta ma postać czerwonej plamki lub grudki, następnie szybko powiększa się ku obwodowi (zwykle średnica >5 cm)  przyjmując typowo pierścieniowaty kształt z wyraźnie odgraniczonym brzegiem i przejaśnieniem w środku. Rumień pozostaje w płaszczyźnie skóry, jest niebolesny i nieswędzący (w odróżnieniu od np. bąbla po ukłuciu komara), więc bez dokładnego oglądania skóry można go po prostu nie zauważyć!

Poza obserwacją skóry, należy zwrócić uwagę na pojawienie się możliwych objawów grypopodobnych, bólów głowy, dziwnego samopoczucia, osłabienia, objawów neurologicznych czy dolegliwości stawowych.

7. Czworonożni przyjaciele

Zwierzęta domowe (psy, koty) mogą przynieść na swoim grzbiecie kleszcze do domu. By temu zapobiec stosuj repelenty dla zwierząt, kontroluj skórę i sierść zwierzęcia po każdym powrocie  ze spaceru.

8. Szczepionka?

Nie ma szczepionki przeciwko boreliozie z Lyme.

Dostępna jest szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, która zalecana jest osobom zawodowo narażonym na ukłucia kleszczy oraz osobom często przebywającym w lesie.

Stwierdzenie rumienia wędrującego przez lekarza wystarcza do zdiagnozowania boreliozy. W pozostałych przypadkach, w sytuacji gdy podejrzewana jest borelioza u osoby bez rumienia, by postawić diagnozę wykonuje się testy z krwi- sprawdza się poziom przeciwciał skierowanych przeciw krętkom Borrelia.

Boreliozę leczy się za pomocą antybiotyków, zwykle przez 3 tygodnie. Wybór leku oraz czas trwania terapii zależy od postaci choroby.

Czy wiesz, że..? Im więcej żołędzi w lesie, tym więcej zakażonych kleszczy.

Jak zaobserwowali ostatnio naukowcy im większy był opad żołędzi w danym roku, tym większą odnotowano liczbę zgłaszanych zachorowań na boreliozę. Jak to wyjaśnić? Żołędzie są pokarmem dla leśnych myszy, które są nosicielami krętka boreliozy. Im więcej żołędzi, tym więcej myszy. A im większa jest populacja myszy, tym więcej kleszczy zakażonych krętkami.

Media donoszą, że ten rok może okazać się wyjątkowo obfitujący w kleszcze. Borelioza jest groźną chorobą, ale szkoda rezygnować z wycieczek do lasu z obawy przed nią. Kleszcze czyhają na nas nie tylko w lasach, ale również na miejskich trawnikach, skwerach, parkach, zatem by uniknąć spotkania z kleszczem trzeba by nie wychodzić z domu. Należy zachować czujność i stosować zasady profilaktyki, a wtedy obcowanie z przyrodą będzie przyjemnością, a nie przyczyną niepokoju.

Bibliografia: 

http://wsse.waw.pl/aktualnosci-i-komunikaty/ostrzezenia-publiczne/uwaga-kleszcze-809

http://wsse.waw.pl/aktualnosci-i-komunikaty/aktualnosci/kleszcze

http://www.pteilchz.org.pl/data/standardy/kleszcze_2015.pdf

Interna Szczeklika - Podręcznik chorób wewnętrznych

http://www.krus.gov.pl/fileadmin/moje_dokumenty/obrazki/broszury_prewencja/2014/Krus_broszura_borelioza_NET_mini.pdf

http://pediatria.mp.pl/choroby/chorobyzakazne/66750,borelioza-z-lyme

http://wyborcza.pl/7,75400,21726755,nadchodzi-wielki-atak-kleszczy.html.