czwartek, 23 sierpnia 2018

Zapalenie ucha u dzieci



Zapalenie ucha u dzieci


OZUŚ czyli Ostre zapalenie ucha środkowego

Ostre zapalenie ucha środkowego to proces zapalny obejmujący błonę śluzową i struktury ucha środkowego. Jest częstą chorobą infekcyjną u dzieci. OZUŚ występuje u ok. 50-84% dzieci do 3 r. ż., najczęściej między 6 a 12 miesiącem życia. Po ukończeniu 7 roku życia częstość zachorowań wyraźnie zmniejsza się. Jak pokazują badania w ok. 2/3 przypadków przyczyna zakażenia jest mieszana – powodują je zarówno wirusy jak i bakterie.


Nawracające ostre zapalenie ucha środkowego rozpoznajemy, gdy występuje 3 lub więcej udokumentowanych, odrębnych zachorowań w ciągu poprzedzających 6 miesięcy lub 4 i więcej w ciągu 12 miesięcy.





Za częste zapalenia uszu u dzieci odpowiadają:

  • specyficzna budowa trąbki słuchowej dziecka
    Trąbka słuchowa łączy część nosową gardła i ucho środkowe. Niedojrzałość jej budowy oraz zaburzenia jej funkcji są jednym z podstawowych czynników sprzyjających zapaleniu ucha. Trąbka słuchowa u niemowląt jest krótsza, szersza i bardziej wiotka niż u starszych dzieci, co sprzyja aspiracji wydzieliny z nosogardła, a tym samym szerzeniu się infekcji: przechodzeniu infekcji z gardła czy nosa do ucha środkowego. Dodatkowo przewody słuchowe dziecka są wąskie i kręte, co sprawia, że odpływ ewentualnej wydzieliny jest utrudniony i łatwiej o powstanie stanu zapalnego.
  • infekcje górnych dróg oddechowych
    W trakcie infekcji obrzęk błony śluzowej trąbki słuchowej powoduje zaburzenie jej czynności. 
  • przerost migdałka gardłowego
    Przerośnięty migdałek gardłowego uciska trąbki słuchowe, które nie wentylują ucha. W takiej sytuacji przy obecnym katarze, w uchu gromadzi się płyn, będący pożywką dla bakterii, co sprzyja rozwojowi stanu zapalnego.
  • wiek < 2 r. ż
  • niedojrzały układ immunologiczny u dziecka
  • uczęszczanie do żłobka lub przedszkola, starsze rodzeństwo
  • długotrwałe stosowanie smoczków
  • karmienie w pozycji poziomej
    Pozycja leżąca sprzyja przemieszczaniu się wydzieliny lub pokarmu z nosogardła.
  • brak karmienia piersią lub krótkotrwałe karmienie piersią (poniżej 3 miesięcy)
  • wady twarzoczaszki
  • bierne palenie tytoniu
  • predyspozycje genetyczne


Objawy ostrego zapalenie ucha środkowego
  • początkowo nieżyt nosa i objawy infekcji górnych dróg oddechowych
  • ból ucha: często silny, tętniący, najczęściej pojawia się w nocy
  • uczucie pełności w uchu
  • niedosłuch
  • wyciek ropnej, krwistej wydzieliny z ucha
  • gorączka
  • niepokój
  • brak apetytu, rozdrażnienie
  • nudności, wymioty oraz zawroty głowy
U niemowląt objawy są często niespecyficzne tj. gorączka, płacz, niepokój, zaburzenia snu - nagłe budzenie się w nocy z płaczem, wymioty, biegunka (tzw. ucho- brzucho).
Warto wiedzieć, że ból ustępuje wtedy, gdy pojawia się wyciek z ucha, ponieważ w wyniku perforacj błony bębenkowej zmniejsza się ciśnienie w jamie bębenkowej.


Objawy takie jak zaczerwienienie, odstawanie małżowiny usznej, tkliwość okolicy za- lub przedusznej są wskazaniem do pilnej konsultacji laryngologicznej.
Warto natomiast pamiętać, że u niemowląt łapanie się za ucho, pocieranie uchem o poduszkę nie zawsze musi świadczyć o zapaleniu ucha.


Rozpoznanie


Lekarz ogląda błonę bębenkową dziecka za pomocą otoskopu.
Rozpoznanie ostrego zapalenia ucha środkowego ustala się na podstawie równoczesnego wystąpienia ostrych objawów chorobowych (ból ucha ) oraz uwidocznienia w badaniu otoskopowym zmian wskazujących na ostre zapalenie ucha środkowego - uwypuklenia i zaczerwienienia błony bębenkowej. Jeżeli doszło do perforacji błony bębenkowej to w przewodzie słuchowym widoczny jest ropny, pulsujący wyciek. Objawy infekcji górnych dróg oddechowych często towarzyszą zapaleniu ucha, ale nie są czynnikiem decydującym przy stawianiu diagnozy.

Leczenie

W leczeniu OZUŚ stosowane są leki objawowe, przede wszystkim środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a w niektórych przypadkach antybiotyki.
Objawy ostrego zapalenie ucha środkowego mają tendencję do samoistnego ustępowania. Ból ucha jest objawem dominującym w pierwszych godzinach OZUŚ i zwykle ustępuje w ciągu 24-48 godzin. Zakłada się, że w pierwszych 24-48 godz. jest to jeszcze zakażenie wirusowe lub odwracalne zakażenie bakteryjne.
Dlatego u większości chorych stosuje się tzw. strategię czujnego wyczekiwania.



Strategia wyczekująca polega na wstrzymaniu się z antybiotykoterapią i jednoczesnym podawaniu zamiast antybiotyku leku przeciwbólowego i przeciwgorączkowego (paracetamol lub ibuprofen). Okres wyczekiwania na poprawę wynosi 4872 godziny. Jeśli po tym czasie nie obserwuje się poprawy lub stan dziecka pogarsza się, konieczne jest włączenie antybiotyku do leczenia.
Z podaniem antybiotyku możemy poczekać jedynie u dzieci powyżej 6 miesiąca życia, bez czynników ryzyka cięższego przebiegu, z objawami ostrego zapalenia ucha przebiegającymi łagodnie, tzn. z jednostronnym zapaleniem ucha, bez wycieku, w dobrym stanie ogólnym, z temperaturą ciała <38°C, bez wymiotów, biegunki.


W jakich sytuacjach dziecku z ostrym zapaleniem ucha środkowego należy niezwłocznie podać antybiotyk?

Antybiotykoterapię jest konieczna u dzieci :
  • <6. miesiąca życia
  • z wysoką gorączką (>39 st.C), znacznie nasilonymi dolegliwościami bólowymi i wymiotami
  • z wyciekiem z ucha
  • <2. roku życia z obustronnym ostrym zapaleniem ucha środkowego
  • z grupy zwiększonego ryzyka – u dzieci z nawracającymi zapaleniami ucha środkowego, wadami twarzoczaszki, zaburzeniami odporności, zespołem Downa, odbiorczym upośledzeniem słuchu.
  • chorych z ograniczonym dostępem do opieki medycznej
  • przy braku poprawy po 48-72 godzinnym leczeniu objawowym
W leczeniu ostrego zapalenia ucha środkowego nie wykazano skuteczności stosowania leków przeciwhistaminowych, mukolityków, kropli obkurczających błonę śluzową nosa.

Dlaczego leczenie doustne a nie krople do uszu?
Przewody słuchowe dziecka są wąskie i kręte, co obniża szanse dostania się leku we właściwe miejsce. Ponadto ucho zewnętrze oddzielone jest od ucha środkowego błoną bębenkową , dlatego jeśli nie jest ona uszkodzona, uniemożliwia przedostanie się leku. Przy nie sperforowanej błonie krople działają tylko w obrębie ucha zewnętrznego i jedynie przy zapaleniu tej części ucha stosowanie kropli może przynieść efekt.
Leczenie zabiegowe ?
Leczenie zabiegowe niezbędne jest tylko w nielicznych przypadkach np. nacięcie błony bębenkowej konieczne jest gdy zapalenie ucha przebiega z bardzo dużymi dolegliwościami bólowymi, znacznie uwypukloną błoną bębenkową, wysoką gorączką i ciężkim stanem ogólnym. Założenie drenów wentylacyjnych bywa niekiedy konieczne w leczeniu nawracającego zapalenia ucha środkowego.

Badania kontrolne po leczeniu


Ostre zapalenie ucha środkowego w większości wypadków ustępuje samoistnie, bez powikłań nawet wtedy, gdy w jego przebiegu doszło do perforacji błony bębenkowej. Powikłania OZUŚ, głównie zapalenie wyrostka sutkowatego zdarzają się bardzo rzadko.

Po zakończeniu leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego wskazane jest jednak kontrolne badanie otoskopowe oraz badanie słuchu. Należy bowiem sprawdzić czy zmiany ustąpiły całkowicie, czy nie utrzymuje się wysięk, mogący powodować czasowy niedosłuch.

Każda perforacja wymaga kontroli otoskopowej, a czas potrzebny na wygojenie się błony bębenkowej wynosi ok. 3–4 tygodnie

Jak zmniejszyć częstość zachorowań?

- karmienie dziecko piersią (przynajmniej przez pierwsze 6 miesięcy)
- karmienie butelką w pozycji pionowej
- unikanie narażenia na dym tytoniowy
- ograniczenie narażenia na infekcje górnych dróg oddechowych czyli unikanie dużych skupisk ludzkich, a także żłobka, przedszkola w szczycie zachorowań
- dbanie o drożność nosa
W razie nieżytu nosa wskazana jest toaleta nosa- czyli płukanie solą fizjologiczną lub wodą morską w sprayu, mniejszym dzieciom można odsysać wydzielinę specjalnym aspiratorem. W przypadku nasilonego kataru pomocne mogą być środki obkurczające błonę śluzową nosa. Należy pamiętać, że można je stosować krótko: 3, max. 5 dni.
- szczepienie przeciw pneumokokom

Czym jest tzw. ucho pływaka?




UCHO PŁYWAKA czyli ostre zapalenie ucha zewnętrznego to rozlany proces zapalny w obrębie przewodu słuchowego zewnętrznego, który może obejmować także małżowinę oraz błonę bębenkową.
W większości przypadków ostre zapalenie ucha zewnętrznego ma charakter bakteryjny.
W leczeniu ostrego zapalenia ucha zewnętrznego stosuje się antybiotyki podawane miejscowo.

Objawy:
  • ból ucha
  • kłucie lub uczucie pełności
  • osłabienia słuchu lub bólu promieniującego do żuchwy.
  • tkliwość podczas ucisku na skrawek, małżowinę uszną lub obie te struktury
  • obrzęk, zaczerwienienie przewodu słuchowego
  • zaczerwienienia błony bębenkowej lub małżowiny usznej i sąsiadującej skóry.

Rozwojowi zapalenia ucha zewnętrznego sprzyjają: regularna toaleta uszu i usuwanie woskowiny, ekspozycja na wodę, agresywne mycie uszu, depozyty mydła i alkaliczne krople uszne, które niszczą barierę ochronną; miejscowe urazy powstające podczas czyszczenia uszu, irygacje, noszenie aparatów słuchowych.
Ostre zapalenie ucha zewnętrznego częściej występuje u osób mieszkających w ciepłym klimacie o podwyższonej wilgotności lub u pływaków narażonych na zwiększoną ekspozycję na wodę.





Bibliografia:
http://www.antybiotyki.edu.pl/pdf/Rekomendacje2016.pdf