Zapalenie ucha u dzieci
OZUŚ
czyli Ostre zapalenie ucha środkowego
Ostre
zapalenie ucha środkowego to
proces zapalny obejmujący błonę śluzową i struktury ucha
środkowego. Jest
częstą chorobą
infekcyjną
u dzieci. OZUŚ
występuje
u ok. 50-84% dzieci do 3 r. ż., najczęściej między 6 a
12 miesiącem życia. Po ukończeniu 7 roku
życia częstość
zachorowań wyraźnie zmniejsza
się. Jak
pokazują badania w ok. 2/3 przypadków przyczyna zakażenia jest mieszana – powodują je zarówno wirusy jak i bakterie.
Nawracające
ostre zapalenie ucha środkowego rozpoznajemy, gdy występuje 3
lub więcej udokumentowanych, odrębnych zachorowań w ciągu
poprzedzających 6 miesięcy lub 4 i więcej w ciągu 12 miesięcy.
Za
częste zapalenia uszu u dzieci odpowiadają:
-
specyficzna
budowa trąbki słuchowej dziecka
Trąbka
słuchowa łączy część nosową gardła i ucho środkowe.
Niedojrzałość jej budowy oraz zaburzenia jej funkcji są jednym z
podstawowych czynników sprzyjających zapaleniu ucha. Trąbka
słuchowa u niemowląt jest krótsza, szersza i bardziej wiotka niż
u starszych dzieci, co sprzyja aspiracji wydzieliny z nosogardła, a
tym samym szerzeniu się infekcji: przechodzeniu infekcji z gardła
czy nosa do ucha środkowego. Dodatkowo przewody słuchowe dziecka są
wąskie i kręte, co sprawia, że odpływ ewentualnej wydzieliny jest
utrudniony i łatwiej o powstanie stanu zapalnego.
-
infekcje
górnych dróg oddechowych
W
trakcie infekcji obrzęk
błony śluzowej trąbki słuchowej powoduje
zaburzenie
jej czynności.
-
przerost
migdałka gardłowego
Przerośnięty
migdałek
gardłowego uciska trąbki słuchowe, które
nie
wentylują ucha. W
takiej sytuacji przy obecnym katarze, w uchu gromadzi
się płyn,
będący
pożywką dla bakterii, co
sprzyja rozwojowi stanu zapalnego.
-
niedojrzały
układ immunologiczny u dziecka
-
uczęszczanie
do żłobka lub przedszkola, starsze
rodzeństwo
-
długotrwałe
stosowanie smoczków
-
karmienie
w pozycji poziomej
Pozycja
leżąca sprzyja przemieszczaniu się wydzieliny lub pokarmu z
nosogardła.
-
brak
karmienia piersią lub
krótkotrwałe
karmienie piersią (poniżej 3 miesięcy)
-
wady
twarzoczaszki
-
bierne
palenie tytoniu
-
predyspozycje
genetyczne
Objawy
ostrego
zapalenie
ucha środkowego
-
początkowo
nieżyt
nosa i objawy infekcji górnych dróg oddechowych
-
ból
ucha:
często silny,
tętniący, najczęściej pojawia się w nocy
-
uczucie
pełności w uchu
-
niedosłuch
-
wyciek
ropnej,
krwistej
wydzieliny
z ucha
-
gorączka
-
niepokój
-
brak
apetytu, rozdrażnienie
-
nudności,
wymioty oraz zawroty głowy
U
niemowląt objawy są często niespecyficzne tj. gorączka,
płacz, niepokój, zaburzenia snu - nagłe budzenie się w nocy z
płaczem, wymioty, biegunka (tzw. ucho- brzucho).
Warto
wiedzieć,
że ból
ustępuje wtedy, gdy pojawia się wyciek z ucha, ponieważ w wyniku
perforacj
błony bębenkowej zmniejsza
się ciśnienie w jamie bębenkowej.
Objawy
takie jak zaczerwienienie, odstawanie małżowiny usznej,
tkliwość okolicy za- lub przedusznej
są wskazaniem do pilnej konsultacji laryngologicznej.
Warto
natomiast pamiętać, że u niemowląt łapanie
się za ucho, pocieranie uchem o poduszkę nie
zawsze musi
świadczyć
o zapaleniu ucha.
Rozpoznanie
Lekarz
ogląda błonę bębenkową dziecka za pomocą otoskopu.
Rozpoznanie
ostrego zapalenia ucha środkowego ustala
się na
podstawie równoczesnego wystąpienia ostrych objawów chorobowych
(ból ucha ) oraz uwidocznienia w badaniu otoskopowym zmian
wskazujących na ostre zapalenie ucha środkowego - uwypuklenia i zaczerwienienia błony bębenkowej.
Jeżeli
doszło do perforacji błony bębenkowej to w przewodzie słuchowym
widoczny jest ropny, pulsujący wyciek.
Objawy infekcji górnych dróg oddechowych często towarzyszą
zapaleniu ucha, ale
nie są czynnikiem decydującym przy stawianiu diagnozy.
Leczenie
W
leczeniu OZUŚ stosowane są leki objawowe, przede wszystkim środki
przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a w niektórych przypadkach
antybiotyki.
Objawy
ostrego zapalenie ucha środkowego mają tendencję do samoistnego
ustępowania. Ból
ucha jest objawem dominującym w pierwszych godzinach OZUŚ i zwykle
ustępuje
w ciągu 24-48 godzin. Zakłada
się, że w pierwszych 24-48 godz. jest to jeszcze zakażenie
wirusowe lub odwracalne zakażenie bakteryjne.
Dlatego
u większości
chorych
stosuje
się tzw.
strategię czujnego
wyczekiwania.
Strategia
wyczekująca polega na wstrzymaniu się z antybiotykoterapią i
jednoczesnym
podawaniu
zamiast
antybiotyku leku
przeciwbólowego
i
przeciwgorączkowego (paracetamol
lub ibuprofen). Okres wyczekiwania na poprawę wynosi 48
–72
godziny.
Jeśli
po tym
czasie
nie obserwuje
się
poprawy lub stan dziecka pogarsza się, konieczne jest włączenie
antybiotyku do
leczenia.
Z
podaniem antybiotyku możemy poczekać jedynie
u dzieci
powyżej
6 miesiąca życia, bez
czynników ryzyka cięższego przebiegu, z
objawami ostrego zapalenia ucha przebiegającymi łagodnie, tzn. z
jednostronnym zapaleniem ucha, bez wycieku, w dobrym stanie ogólnym,
z temperaturą ciała <38°C, bez wymiotów,
biegunki.
W
jakich sytuacjach dziecku z ostrym zapaleniem ucha środkowego należy
niezwłocznie podać antybiotyk?
Antybiotykoterapię
jest konieczna u dzieci :
-
<6.
miesiąca życia
-
z
wysoką gorączką (>39 st.C), znacznie nasilonymi
dolegliwościami bólowymi i wymiotami
-
z
wyciekiem z ucha
-
<2.
roku życia z obustronnym ostrym zapaleniem ucha środkowego
-
z
grupy zwiększonego ryzyka – u dzieci z nawracającymi
zapaleniami ucha środkowego, wadami twarzoczaszki,
zaburzeniami odporności, zespołem Downa, odbiorczym upośledzeniem
słuchu.
-
chorych
z ograniczonym dostępem do opieki medycznej
-
przy
braku poprawy po 48-72 godzinnym leczeniu objawowym
W
leczeniu ostrego zapalenia ucha środkowego nie
wykazano skuteczności stosowania leków przeciwhistaminowych,
mukolityków, kropli obkurczających błonę śluzową nosa.
Dlaczego
leczenie doustne a nie krople do uszu?
Przewody
słuchowe dziecka są wąskie i kręte, co obniża szanse dostania
się leku we właściwe
miejsce. Ponadto ucho zewnętrze oddzielone jest od ucha środkowego
błoną bębenkową , dlatego jeśli nie jest ona uszkodzona,
uniemożliwia przedostanie się
leku.
Przy nie sperforowanej błonie krople działają tylko w obrębie
ucha zewnętrznego i jedynie
przy
zapaleniu tej części ucha stosowanie kropli może
przynieść efekt.
Leczenie
zabiegowe ?
Leczenie
zabiegowe niezbędne jest
tylko w nielicznych przypadkach np. nacięcie błony bębenkowej
konieczne jest gdy zapalenie
ucha przebiega z bardzo dużymi dolegliwościami bólowymi, znacznie
uwypukloną błoną bębenkową, wysoką gorączką i
ciężkim
stanem ogólnym. Założenie
drenów wentylacyjnych
bywa niekiedy konieczne w leczeniu
nawracającego zapalenia ucha środkowego.
Badania
kontrolne po leczeniu
Ostre
zapalenie ucha środkowego w większości wypadków ustępuje
samoistnie, bez powikłań nawet wtedy, gdy w jego przebiegu doszło
do perforacji błony bębenkowej. Powikłania
OZUŚ, głównie zapalenie wyrostka sutkowatego zdarzają się bardzo
rzadko.
Po
zakończeniu leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego wskazane jest jednak
kontrolne
badanie
otoskopowe
oraz badanie
słuchu.
Należy bowiem sprawdzić czy
zmiany ustąpiły
całkowicie, czy nie
utrzymuje się wysięk,
mogący
powodować czasowy niedosłuch.
Każda
perforacja
wymaga kontroli otoskopowej,
a
czas
potrzebny na wygojenie się błony bębenkowej wynosi ok. 3–4
tygodnie.
Jak
zmniejszyć częstość zachorowań?
-
karmienie dziecko piersią (przynajmniej przez pierwsze 6 miesięcy)
-
karmienie butelką w pozycji pionowej
-
unikanie narażenia na dym tytoniowy
-
ograniczenie narażenia na infekcje górnych dróg oddechowych czyli
unikanie dużych skupisk ludzkich, a także żłobka, przedszkola w
szczycie zachorowań
-
dbanie o drożność nosa
W
razie nieżytu nosa wskazana jest toaleta nosa- czyli płukanie solą
fizjologiczną lub wodą morską w sprayu, mniejszym dzieciom można
odsysać wydzielinę specjalnym aspiratorem. W przypadku nasilonego
kataru pomocne mogą być środki obkurczające błonę śluzową
nosa. Należy pamiętać, że można je stosować krótko: 3, max. 5
dni.
-
szczepienie przeciw pneumokokom
Czym
jest tzw. ucho pływaka?
UCHO
PŁYWAKA czyli ostre zapalenie ucha zewnętrznego to
rozlany
proces zapalny w obrębie
przewodu słuchowego zewnętrznego, który może obejmować także
małżowinę oraz błonę bębenkową.
W
większości
przypadków ostre
zapalenie ucha zewnętrznego ma charakter bakteryjny.
W
leczeniu ostrego zapalenia ucha zewnętrznego stosuje się
antybiotyki podawane miejscowo.
Objawy:
-
ból
ucha
-
kłucie
lub uczucie pełności
-
osłabienia
słuchu lub bólu promieniującego do żuchwy.
-
tkliwość
podczas ucisku na skrawek, małżowinę uszną lub obie te struktury
-
obrzęk,
zaczerwienienie
przewodu
słuchowego
-
zaczerwienienia
błony bębenkowej lub małżowiny usznej i sąsiadującej skóry.
Rozwojowi
zapalenia ucha zewnętrznego sprzyjają:
regularna toaleta uszu i usuwanie woskowiny, ekspozycja na wodę,
agresywne mycie uszu, depozyty mydła i alkaliczne krople uszne,
które niszczą barierę ochronną; miejscowe urazy powstające
podczas czyszczenia uszu, irygacje, noszenie aparatów słuchowych.
Ostre
zapalenie ucha zewnętrznego częściej występuje u osób
mieszkających w ciepłym klimacie o podwyższonej wilgotności lub u
pływaków narażonych na zwiększoną ekspozycję na wodę.
Bibliografia:
http://www.antybiotyki.edu.pl/pdf/Rekomendacje2016.pdf